در گفتگویی با آقای حمید پیروی، سرپرست اداره مشاوره و سلامت روان دانشجویی دانشگاه ایران، و رئیس سابق مرکز مشاوره دانشگاه تهران؛ جزئیاتی از طراحی و راه‌اندازی دو نرم افزار کاربردی در زمینه "ارائه خدمات سلامت روان به دانشجویان دانشگاه ایران" را جویا شدیم که توضیحات ایشان تقدیم خوانندگان محترم می‌گردد؛

مفداایران - در چند سال اخیر، دنیا تاکید خاصی بر حوزه Mental health یا سلامت روان داره، اون هم به دلیل این‌که آسیب‌های روانی- اجتماعی در کل دنیا روند رو به افزایشی داشته است.

امروزه جوانان نسبت به سال‌های قبل با چالش‌های بیشتری در زندگی روبرو هستند و لازمه که بیش از گذشته به حمایت‌های روانی اجتماعی و خدمات سلامت روان دسترسی داشته باشند. این دسترسی معمولاً به شکل مراجعه به متولیان سلامت روان بوده و هست؛

خوشبختانه در دانشگاه و محیط‌های دانشجویی، دریافت خدمات مشاوره و روانشناختی، نوعی رشد و بلوغ فکری و پختگی محسوب می‌شه و باعث خوشحالیه که ما انگیزه خوبی برای دریافت خدمات مشاوره را در بین دانشجویان شاهد هستیم. اما معمولاً در تمام دنیا، دریافت خدمات مشاوره، به نوعی با اصطلاحی تحت عنوان "استیگما" همراهه. یعنی افراد از ترس برچسب خوردن به روانشناس مراجعه نمی‌کنند و حتی گاهی این مورد را عیب می‌دونند. تحقیقات نشون داده هرچه سطح سواد بالاتر باشه استیگما و حس ننگ و عار دونستن مراجعه به روان‌شناس، پایین‌تر میاد.

در هر صورت این نیازی است که جوانان کل دنیا، می‌باید در حوزه سلامت روان به آن توجه داشته باشند.

در این میان شرایط دانشجویان و خصوصاً تحصیل در دانشگاه‌های علوم پزشکی مقداری متفاوت است. به دلیل اینکه دانشجویان بعد از ورود به دانشگاه و پس از سپری کردن علوم پایه، کار بالینی را در بیمارستان‌ها آغاز می‌کنند. در این شرایط شاید امکان مراجعه و دسترسی حضوری به خدمات مشاوره وجود نداشته و نیاز باشه تا مسئولین و متولیان امر سلامت روان، به فکر ارائه خدمات غیر حضوری باشند.

در دو سال گذشته و در پی شیوع بیماری کرونا و ضرورت اجرای فاصله‌گزاری اجتماعی‌، استفاده از نرم‌افزارهای مختلف در بین مردم روزافزون شد که به نوعی نیاز جدی این دوران به حساب می‌آمد. از سوی دیگه همین بیماری کرونا نیز در تمام دنیا مردم را با چالش‌ها و تحولات اجتماعی و اقتصادی و استرس‌های جدیدی روبرو کرد و قاعدتاً این تحولات عوارض بسیاری را در بعد روحی و روانی بر جوامع تحمیل کرده. الان ما در دوران پسا کرونا هستیم و هنوز شاهدیم که عوارض اقتصادی - اجتماعی و به تبع آن تهدیدهای سلامت روان در کل دنیا گریبان‌گیر اقشار مختلف مردم هست. چنانچه در جامعه خودمون و در بین جوانان و دانشگاهیان هم این آسیب‌ها رصد شده و نیاز جدی به مداخلات روان‌شناسانه و برقراری ارتباطی آسان با مشاوران، احساس می‌شه.

این مسئله در جامعه هدف ما یعنی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایران، هم به همین صورت هست و البته در مجموعه‌ای مثل دانشگاه ایران، به دلیل پراکندگی خوابگاه‌ها و بیمارستان‌ها و مشکلات تردد در شهر، و به منظور صرفه جویی در زمان و صرفه‌های اقتصادی و حفاظت از محیط زیست و ...  و ضرورت دسترسی سریع دانشجویان به خدمات مذکور، ما نیز می‌باید به سمت راه‌اندازی و بهره‌برداری از اپیلیکیشن‌های مرتبط حرکت می‌کردیم. خصوصاً آن‌که تا الان در این زمینه نرم‌افزارهایی برای ارائه خدمات مشاوره و خودیاری سلامت روان در کشور راه‌اندازی شده. به این منظور با پیوستن و مشارکت در برخی از طرح‌های بزرگ کشور که در این زمینه اجرایی شده و راه‌اندازی سامانه‌های اختصاصی دانشگاه ایران توانستیم به نیاز جامعه هدفمان پاسخگو باشیم.

با این توضیح که در حال حاضر، دانشجویان از طریق یک لینک این امکان را دارند تا وارد فضای "نرم‌افزار اختصاصی مشاوره و سلامت روان" شده و با وارد کردن مشخصاتی در حد رشته و شماره دانشجویی (آن‌هم برای این‌که نرم افزار، دانشجو بودن او را تشخیص بده) بتوانند کارشناسان دلخواه خودشون را انتخاب کرده و وقتی را برای مشاوره آنلاین با همکاران ما مشخص کنند.

باید عرض کنم که این خدمات کاملاً محرمانه است و حتی خود کارشناس مشاور هم از مشخصات دانشجو بی‌اطلاع بوده و با اطلاعات کاربر ارتباطی نداره و فقط یک کد پیگیری برای ادامه این جلسه مشاوره از طریق نرم افزار در اختیار او قرار خواهد گرفت.

قابل توجه اینکه؛ آزمون‌های معمول روانشناسی هم در این نرم‌افزار بارگزاری شده و در دسترس استفاده کنندگان هست. خدمات ارائه شده در این نرم افزار؛ هم در قالب برگزاری جلسات صوتی و هم به صورت ویدیویی و هم به صورت نوشتاری امکان‌پذیر هست. برقراری جلسات صوتی در بستر مخابراتی وب صورت گرفته و جلسات ویدیویی در بستر اینترنت.

آیا اثربخشی نرم‌افزارها و ارائه خدمات به صورت غیرحضوری قابل قیاس با خدمات حضوری مشاوره هست؟

مجامع بین المللی بر این باورند که هرچه نرم‌افزارها به سمت ارتباط ویدیویی بروند اثربخشیشان همانند مشاوره حضوری خواهد بود. مزیتی که این روش داره قابل استفاده بودن آن در هر زمان است. برای ما روشنه که معمولاً دانشجوهای پزشکی و پیراپزشکی به علت حضور در بخش‌های بیمارستانی وقت آزاد کمتری دارند، لذا بسیار مهمه که در این شرایط هم بتوانند از این خدمات بهره‌مند باشند. همچنین برای دسترسی حداکثری، طراحی به گونه‌ای انجام شده که نرم‌افزار در هر دو سیستم عامل اندروید و آی ا اس قابل استفاده باشد.

این نرم‌افزار با عنوان "حال" شناخته شده هست، که از یک استارتاپ سلامت روان شکل گرفته و دانشگاه علوم پزشکی ایران هم اخیراً به این نرم افزار پیوسته و در حال حاضر تحت عنوان نرم‌افزار "ایران حال" قابلیت ارائه خدمات مشاوره، روانشناختی، مددکاری و روانپزشکی را داراست و با تصویب انتشار آن در جلسه شورای سیاست گزاری با حضور ریاست دانشگاه به زودی لینک دریافت نرم‌افزار در دسترس دانشجویان قرار خواهد گرفت.

یعنی دانشجویان تنها از طریق لینک می‌توانند به این نرم‌افزار دسترسی داشته باشند؟

خود نرم‌افزار "حال" در "اپ‌استور" و "بازار" قابل دریافت هست و ما قصد داریم لینک تحت وب نرم‌افزار را هم منتشر کنیم تا لزوماً نیازی به دانلود نرم افزار نباشه.

آیا ممکنه گسترش خدمات این نرم‌افزار شامل حال اساتید، اعضای هیئت علمی و کارمندان دانشگاه ایران هم بشود؟

اتفاقاً در جلسه گذشته شورای سیاست گزاری این موضوع نیز مطرح شد و با تاکید آقای دکتر پازوکی مقرر شد تا اولویت بعدی ما، سلامت تمامی دانشگاهیان ایران باشه و بایستی پله پله تا تحقق این هدف پیش برویم.

جناب آقای پیروی! مطلع شدیم که غیر از این پروژه‌، یک برنامه جامع الکترونیک دیگه هم در دست بررسی و احداث دارید، در خصوص نرم افزار دوم هم مواردی را بیان می‌فرمائید؟

بله، یک سامانه هوشمند دیگه هم در حال راه‌اندازی است، که منطقش منطق پرونده الکترونیکی سلامت Patient tracking هست و دانشجویانی که با  مشکلات احتمالی روانشناختی روبرو بوده و داوطلبانه به دنبال استفاده از این نرم‌افزار هستند را با استفاده از هوش مصنوعی و سامانه‌های هوشمند مرتبط با این نرم‌افزار رصد کرده و پیشنهاداتی به ایشان و متولیان دانشگاهی ارائه می‌دهد.

به این ترتیب که این سامانه در ارتباط با سامانه‌هایی نظیر سما و پرونده سلامت الکترونیک و دیگر اطلاعات تحصیلی دانشجویان، رخدادهایی که در طول دوران تحصیل برای دانشجو اتفاق افتاده را تحلیل کرده و نقاط بحرانی را شناسایی و بر این مبنا پیشنهاداتی جهت پیگیری مشکلات پیش روی دانشجویان ارائه می‌دهد. این نقاط بحرانی گاهی به صورت افت تحصیلی یا تغییر سبک زندگی در دانشجویان ممکن است خود را نشان دهند.

آیا درخواست مشورت باید حتماً از طرف دانشجو باشه یا رصد نقاط بحرانی توسط مشاورین دانشگاه برای کسانی که افت تحصیلی پیدا کرده یا مثلاً قصد تغییر رشته یا محل آموزش را دارند صورت می‌گیره؟

درواقع هردو

هدف ما اینه که در مرحله اول، درصد دانشجویان تحت پوشش سلامت روان را تا حد ممکن افزایش بدیم و در وهله بعد نیز تکمیل پرونده سلامت فقط در بدو ورود دانشجویان به دانشگاه نباشه، چون در بدو ورود معمولاً شرایط سلامت روان دانشجویان خوبه و احتمال تغییر این حال خوب به مرور و در طی سالیان و با رویارویی با شرایط سخت تحصیلی و دوری از خانواده و ... افزایش پیدا می‌کنه، بنابر این از نظر حرفه‌ای هر ساله دانشجویان ما باید مورد پایش قرار بگیرند تا نمودار سلامتشان به طور دقیق رسم شده و بتوان بر اساس آن، نقاط بحرانی پیش رو را پیش‌بینی و از بروز مشکلات پیش‌گیری کرد..

یکی از شاخص های مهم سلامت روان، موفقیت تحصیلی هست. اگر عملکرد فردی در کسب موفقیت‌های تحصیلی دچار مشکل شده و افت پیدا کنه، باید به دنبال علت بگردیم. این‌که، منشأ این افت تحصیلی مشکلات اقتصادی است؟ یا اجتماعی؟ یا خانوادگی؟ و یا مربوط به مشکلات ارتباطی است. گرچه باز لازم به یادآوریه که تمامی این مراحل به طور محرمانه و داوطلبانه قابل پی‌گیریه و دانشجویان از این بابت می‌تونند خاطر جمع باشند.

البته برای گسترش این ایده و تکمیل نرم‌افزار و سامانه‌های هوشمند این‌چنین، همینجا از تمامی دانشجویان و ‌اساتید و سازمان‌های مرتبط و هر واحدی که صاحب ایده هست، دعوت می‌کنم تا به صورت ارائه نظرات و یا حتی راه‌اندازی نرم‌افزارهای جدیدتر و خلاقانه‌تر در بستر استارت‌آپ‌ها ما را در جمع‌آوری و تحلیل داده‌های روان‌شناختی به منظور ارائه خدمات بهتر و گسترده‌تر یاری کنند.

مصاحبه: حامدمحمدیان
پیاده سازی: ستاره وفایی
عکس: مهدی صحافی